سد‌هایی که برای خالی‌بودن ساخته شدند! | گزارش مرکز پژوهشها از کاهش ۹۴ درصدی جریان ورودی سد‌ها
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی وضعیت ذخیره آب در ۵۲ سد کلیدی کشور را در بازه دراز مدت بررسی کرده و اعلام کرده است جز یک مورد، تمامی سد‌ها از زمان ساخت تاکنون با کاهش جریان ورودی - از ۳ تا ۹۴ درصد - مواجه بوده‌اند.
به گزارش شهرآرانیوز، سفره‌ای را درنظر بگیرید که برای ۴ نفر در آن غذا وجود دارد. ۵ نفر به زحمت و ۶ نفر به سختی می‌توانند دور این سفره بنشینند و غذا بخورند. تصور اینکه ۴۰ نفر دور این سفره بنشینند محال به نظر می‌رسد؟ اما اتفاق افتاده است! میزان مصرف آب در نقاط مختلف کشور از جمله مشهد، تهران و اصفهان بیشتر از میزان آبی است که به صورت تجدیدپذیر از طریق باران وارد حوضه‌های آبریز می‌شود. در نتیجه در چند دهه اخیر در اغلب مناطق کشور سراغ تامین آب بیشتر از طریق سدسازی رفتیم. اما حالا سد‌های خالی به ما ثابت کرده‌اند که نگاه سازه‌ای به مدیریت آب، یک سیاست شکست خورده است.
آمار هولناک از شکست پروژه‌های سدسازی
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در تازه‌ترین گزارش خود از این حوزه اعلام کرده است جریان ورود آب به ۹۸ درصد سد‌های در حال بهره برداری کشور از زمان ساختشان تاکنون بین ۳ تا ۹۴ درصد کاهش یافته است.
به عنوان مثال میانگین بلندمدت درصد پری مخزن سد لار در حوضه خزر در ۳۷ سال گذشته تنها ۱۱ درصد بوده است. علاوه بر این بیش از ۸۱ درصد از طول دوره بهره برداری از این سد، حجم ذخیره مخزن حداکثر برابر ۲۰ درصد بوده است.
از عمده‌ترین دلایل در پیش آمدن شرایط کنونی برای سد‌های در دست بهره برداری کشور کاهش جریان‌های ورودی به مخازن به علت کاهش بارندگی (به عنوان بارزترین پیامد تغییرات اقلیمی) وافزایش دخالت‌های عمدتا نامطلوب انسانی در بالادست آنهاست.
بودجه‌ای که صرف ناکارآمدی سد‌ها شد
نتایج گزارش نشان می‌دهد که سهم خالص پروژه‌های سدسازی از کل بودجه فصل منابع آب (به جز سال‌های ۹۵ و ۴۰۱) همواره روند افزایشی چشمگیری داشته است. به طوری که در سال ۱۴۰۰ این مقدار به ۳۸.۲ درصد کل بودجه منابع آب و ۶.۱ درصد از کل بودجه کشور رسیده است.
اکنون که تشت رسوایی نگاه‌سازه‌ای با رویکرد سدسازی به زمین خورده است لازم است که در پروژه‌های سدسازی در دست مطالعه و در حال ساخت بازنگری شود.
سد؛ دوستی یا دشمنی؟
تا روی‌کارآمدن دولت سازندگی در ۱۳۶۸ تنها ۱۳ سد در ایران احداث شده بود، اما پس از آن و تنها در سال ۱۳۷۴، ۴۶ سد در‌ایران ساخته شد. «نهضت سدسازی» با هدف کنترل و مهار آب‌های سطحی، آب‌رسانی به مناطق محروم و تأمین آب و برق مورد نیاز ایران پس از جنگ هشت‌ساله با عراق پاگرفت. پروژه‌های سدسازی در سال‌های پس از انقلاب و به ویژه پس از جنگ به یکی از مظاهر توسعه ایران تبدیل شد. یک مقایسه نشان می‌دهد در حالی که پیش از انقلاب تنها ۱۳ سد در‌ایران به مرحله بهره‌برداری رسیده بود، در سال‌های پس از انقلاب شمار سد‌های بهره‌برداری شده به عدد ۱۷۲ سد رسید. هر چند مجموعه این پروژه‌های تأمین آب به ساخت و افتتاح بسیاری از بزرگ‌ترین سد‌های ایران منجر شد، اما به واقع فاقد شاخص‌های توسعه پایدار بود. بازبینی‌های علمی و پژوهش‌های جغرافیایی و هیدرولیکی نشان می‌دهد که دلیل بسیاری از مشکلات تقسیم و تخصیص سهم آب کشاورزی، کم جانی ورودی تالاب‌ها و مشکل آب‌رسانی با‌کیفیت به شهر‌ها از قضا همین ساخت‌و‌ساز سد‌ها بوده است. سد‌هایی که گریبان ساکنان بالادست و پایین‌دست رود‌های خشکیده را گرفته است.
واقعیت آن است که طی چند دهه اخیر ایران مدام به دنبال تامین اب بیشتر حرکت کرده است. این در حالی است که فرهنگ زیست اجداد ما در ایران عزیز بر پایه‌ی قنات و قناعت بوده است. ما باید به اندازه داشته‌هایمان خرج کنیم. سیاست افزایش تامین منابع آب از طریق سدسازی و یا انتقال آب یعنی فرونشست زمین، شور شدن آب و خاک ایران و نابودی زیرساخت‌های کشور و این سیاست محکوم به شکست است.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
